Podobnie jak rozwój mowy czy ruchu, także kształtowanie się zdolności muzycznych u dziecka przebiega etapami. By wspierać tę ścieżkę, rodzice powinni znać charakterystyczne dla każdego wieku „muzyczne kamienie milowe” i dostosowywać oczekiwania do możliwości dziecka. Pozwoli to stymulować rozwój malucha i doceniać jego postępy. Jakie są zatem kluczowe etapy rozwoju muzycznego i w jaki sposób można je wspomagać?
2. Pierwsze reakcje niemowląt (0-1 rok)
Już nowo narodzone dziecko wykazuje instynktowne zachowania związane z percepcją dźwięków. Reaguje na głos matki, uspokaja się słysząc melodię. Z czasem zaczyna gaworzyć coraz bardziej melodyjnie i naśladować intonację mowy. Te pierwsze umiejętności stanowią podstawę dalszego rozwoju muzycznego [1].
Aby je stymulować, warto jak najczęściej nucić maluszkowi kołysanki, mówić łagodnym, śpiewnym głosem i obserwować jego reakcje. Można też puszczać spokojną muzykę instrumentalną. Takie doświadczenia pobudzą wrażliwość słuchową niemowlaka.
3. Naśladowanie i eksploracja dźwięków (1-3 lata)
W wieku 1-3 lat dzieci uwielbiają naśladować różne dźwięki – mowy, zwierząt, otoczenia. Chętnie tańczą i podskakują do muzyki, próbują grać na instrumentach perkusyjnych [2].
Warto stymulować te zachowania poprzez wspólne śpiewanie prostych piosenek z ruchami, zabawy dźwiękonaśladowcze, uderzanie w instrumenty np. grzechotki, bębenki. Pozwólmy dziecku swobodnie eksplorować i odkrywać świat dźwięków.
4. Intuicyjne czucie metrum i melodii (3-5 lat)
Około 3. roku życia dzieci zaczynają wyczuwać puls w muzyce i dopasowywać do niego ruch. Coraz lepiej naśladują proste melodie i schematy rytmiczne [3].
Warto zachęcać je do pląsów i maszerowania przy piosenkach, klaskania w rytm prostych rymowanek. Można też wspólnie improwizować na instrumentach perkusyjnych, angażując wyobraźnię dziecka.
5. Świadome słuchanie i kreacja (po 5. roku życia)
Starsze przedszkolaki potrafią już bardziej świadomie słuchać muzyki – rozróżniają tempa, dynamikę, nastroje. Śpiewają całe melodie, a nie pojedyncze dźwięki. Lubią też tworzyć własne rytmy i eksperymentować z dźwiękami [4].
Warto rozwijać tę kreatywność poprzez wspólne improwizacje „koncertów”, wymyślanie prostych rytmów i melodii, a nawet tekstów do muzyki. Można też zachęcać do ilustrowania usłyszanych utworów. W wieku 5-7 lat dziecko jest gotowe do rozpoczęcia nauki gry na instrumencie.
6. Czytanie nut i nauka gry na instrumencie (po 7. roku życia)
Dopiero około 7. roku życia dzieci opanowują umiejętność czytania nut i grania zapisanych melodii. Wcześniej ograniczają się do naśladowania i improwizacji. Teraz mogą zacząć systematyczną naukę gry na wybranym instrumencie [5].
Warto wspierać lekcje dbając o regularne ćwiczenie w domu. Można też angażować dziecko we wspólne muzykowanie lub zachęcać do gry ulubionych melodii z filmów i bajek, by podtrzymać motywację.
Podsumowanie
Znajomość charakterystycznych dla danego wieku etapów rozwoju muzycznego pozwala rodzicom lepiej zrozumieć możliwości dziecka i stymulować je stosownie do potrzeb. Nie należy stawiać przed maluchem zbyt trudnych wyzwań, lecz doceniać radość z muzykowania i każdy postęp. Dzięki temu zdolności muzyczne rozwiną się harmonijnie i dziecko zachowa pasję do muzyki.
Źródła:
[1] Levinowitz, L.M., Guilmartin, K.K, Kindermusik curriculum. Greensboro, NC: Kindermusik International, 1998.
[2] McPherson, G.E., From child to musician: skill development during the beginning stages of learning an instrument. Psychology of Music, 33(1), 2005, 5–35.
[3] Hargreaves, D.J., Lamont, A., The Routledge Companion to Music Cognition. Routledge, 2017.
[4] Levinowitz, L.M., Guilmartin, K.K, Kindermusik curriculum. Greensboro, NC: Kindermusik International, 1998.
[5] McPherson, G.E., Williamon, A. Gaining attention from passive listeners. Music Perception: An Interdisciplinary Journal, 24(4), 2007, 325-335.
